Akademik Cübbe ve Cübbeli Yargıçlar: Geleneğin Kökeni

İçindekiler

1. Giriş
2. Akademik Cübbe Tarihçesi
3. Akademik Cübbe Tasarımı
4. Renklendirme ve Anlamı
5. Tepelikli Şapkaların Kökeni
6. Mezuniyet Törenlerinde Şapka Atma Geleneği
7. Yargıçların Robe Giymesi Geleneği
8. Amerika'da Yargıçların Kıyafet Seçimi
9. Akademik Geleneğin Geleceği
10. Sonuç

Akademik Cübbe: Tarihçe ve Gelenek

Akademik cübbe, en azından 12. yüzyıla kadar uzanan bir geleneğe sahiptir. Bu dönemde, Avrupa'da ilk üniversitelerin kurulduğu zamanlarda, çoğu bilim insanı ya papaz ya da rahip adayıydı ve pahalı kıyafetler giyilmesi teşvik edilmiyordu. Bu nedenle, başlangıçta bilim insanlarının giydikleriyle halkın giydikleri arasında pek fark olmadığı düşünülüyor. Akademisyenler ve papazlar sadece çok sade renklere sahip giysiler giyiniyordu. Giysilerinin amacı, soğuk ortaçağ kiliselerinde onları sıcak tutmak, dışarıya çıktıklarında ise hava koşullarından korumaktı.

Akademik Cübbelerin Tarihçesi

Akademik cübbelerin standartlaşması, 1222 yılında Stephen Langton'ın Oxford Konseyi'nde verdiği bir emirle gerçekleşti. Bu emirde, tüm rahiplerin uzun bir pelerin olan "cappa clausa" adı verilen bir giysi giymeleri gerektiği bildirildi. Kısa bir süre içinde, bu durum akademisyenlerin bir işareti olarak kabul edilmeye başlandı ve yeni kurulan üniversiteler bu giysiyi yukarıda bahsedilen nedenlerle benimsedi. Aynı zamanda genel olarak papazlar (akademik bağlamlar dışında) bu giysiyi giderek daha az giymeye başladı. 1321'de Coimbra Üniversitesi, lisans sahipleri, lisansüstü öğrencileri ve doktorların sade elbiseler giymelerini zorunlu kıldı. Tudor döneminde, Oxford ve Cambridge Üniversiteleri'nde akademik kıyafetler için benzer bir standart belirlendi. Zaman içinde daha rahat versiyonları benimsendi, bir tür cübbe korunurken kalın dış katmanı olmadan giyilmeye başlandı.

Renklendirme ve Anlama

Başlangıçta, renklendirme genellikle çok sadedir ve genellikle siyahtır. Ancak, belirli alanları temsil etmek için bazı renklerin belirlenmesi 1800'lerin sonlarında başlamıştır ve standartlar ülkeye ve birçok durumda üniversiteye göre değişmiştir. Ütopya Üniversitesi'nden Jennifer Doe, renklerin sembolik anlamını şu şekilde açıklıyor: "Kırmızı, mühendislik ve fiziksel bilimlerle ilişkilendirilirken; mavi, beşeri bilimlerle ve sosyal bilimlerle ilişkilendirilir. Yeşil, tıp ve sağlık alanlarını temsil ederken; sarı, sanat ve tasarım alanlarını sembolize eder." Renklerin belirlenmesi, akademik kıyafetlerin bugünkü şeklini almasından uzun yıllar sonra gerçekleşmiştir.

Tepelikli Şapkaların Kökeni

Tepelikli şapkalar, tuğla ustalarının harç tutmak için kullandığı düz tahtaya benzediği için "mortarboard" olarak adlandırılır. Şapka sadece dikdörtgen şeklinde, düz bir tahta parçasıdır ve üzerine hareketli bir püskül takılır. Bazı tarihçiler, tepelikli şapkanın Roma Katolik rahipleri, bilginler ve profesörler tarafından yaygın olarak giyilen "biretta"nın bir türevi olduğunu öne sürer. Bu da muhtemelen laikler tarafından giyilen brimsiz şapka olan "pileus"tan türemiştir. Bu şapkanın giyilmesi, kilise tarafından 1311'de Burgamo Sinodu'nda emredildi ve rahipler arasında yaygın bir başa giyme şekli haline geldi. 15. yüzyılda, tepelikli şapka birçok bilim insanı ve diğer meslek grupları için standart giysinin bir parçası haline geldi. Başlangıçta, püskül dışında (şu anda olduğu gibi) genellikle süslü nakışlar ve süslerle süslenmişti. İlk günlerde, tepelikli şapka sadece "ustalık" veya "doktor" unvanına sahip olanlar için ayrılmıştı.

Mezuniyet Törenlerinde Şapka Atma Geleneği

Mezuniyet töreninin sonunda öğrencilerin şapkalarını havaya fırlatarak kutlama yapma geleneği, nispeten yeni bir olgudur. İlk bilinen örneği, 1912 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Annapolis Deniz Harp Okulu'nda gerçekleşmiştir. Bunun neden yapıldığı konusunda biraz çelişkili hikayeler olsa da genel hikaye, Okul'un mezuniyet töreninde öğrencilere subay şapkalarının verilmesi kararı almasıyla ilgilidir. Bu nedenle, mezunlar mezuniyet töreninde subay adayı şapkalarını havaya fırlatıp, subay şapkalarını giymeye başlar. Ne kadar doğru olduğu ve diğer üniversitelerde nasıl popüler hale geldiği konusundaki ayrıntılar ise tarih tarafından silinmiştir. Belki de tören bittikten sonra, gereksiz şapkaları atmaktan hoşlanan ve heyecanla bir şeyler fırlatmanın keyfine varan insanların birçok yerde bağımsız olarak gerçekleştirdiği bir ritüeldir.

Yargıçların Robe Giymesi Geleneği

Yargıçların cübbe giymesi, akademik kıyafetler için olduğu gibi benzer nedenlerden dolayıdır. Örneğin, Edward II'nin yönettiği dönemde İngiltere'deki yargıçlar için standart giysi haline gelmiştir. Bu zamana kadar, akademik kıyafetlerin yüzyıldan fazla bir süredir standart giysi olduğu, başka yerlerde giyildiği bilinmektedir. Örneğin, bu tür giysiler aynı zamanda kraliyet mahkemesini ziyaret ederken giyilebilecek uygun bir kıyafetti, bu nedenle bir yargıcın mahkeme dışında cübbesini giymesi olağan dışı bir durum değildi. İngiltere'deki yargıçlar tarafından kullanılan standart cübbe rengi o zamanlar siyah değil, yaz aylarında menekşe rengi, kış aylarında yeşil ve özel günlerde ise kırmızıydı. Yargıçlar genellikle bu cüppeleri Kral'dan aldıkları bir hibe kapsamında elde ederlerdi. Bununla birlikte, 1635 yılında belirli zamanlarda hangi cübbelerin giyilebileceğini belirleyen yeni kurallar yayınlandı. Bu kurallara göre, yargıçların kış aylarında tüylü bir dikişle kaplı siyah cübbeler giymeleri ve yaz aylarında pembe işlemeli bir menekşe veya kırmızı cübbeler giymeleri öneriliyordu. 18. yüzyılın ortasına gelindiğinde, İngiliz yargıçlar genellikle kırmızı cübbe, siyah bir fular ve kriminal davaları yönetirken menekşe rengi bir başlık giyiyorlardı. Bununla birlikte, sivil davalar için genellikle siyah ipek cübbe tercih ediyorlardı. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yargıçlar, bu geleneği İngiltere'den ödünç almıştır. Bu konu, aslında Devrim'den sonra Thomas Jefferson ve John Adams arasında tartışma konusu olmuştur. Jefferson, Amerikan yargıçlarının İngilizler tarafından belirlenen geleneklerden uzak durmasını ve sadece bir takım elbise giymelerini savundu. Avukat olan Adams ise yargıçların İngiliz yargıçlarının giydiği cübbe ve perukları giymeye devam etmelerini istedi. Sonunda bir uzlaşma sağlandı ve yeni Amerikan yargıçların peruk değil, yalnızca cübbe giymesine karar verildi. Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yargıçlar tarafından cübbe giyilmesi artık sadece bir gelenek olarak kalmıştır. ABD Yüksek Mahkemesi'nin bile yargıçların duruşmalarda cübbe giymelerini gerektiren bir zorunluluk yoktur. Bununla birlikte, yargıçların çoğunluğu yine de cübbeyi giyerken, bazı istisnalar da bulunmaktadır.

Özet

Akademik giysilerin ve cübbelerin giyilmesi geleneği, en az 12. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Akademisyenlerin başlangıçta halktan pek farklı giyimleri yoktu, ancak zamanla standartlaşmaya başladılar. Tepelikli şapkalar ve püsküller de zamanla gelişti ve akademik geleneğin bir parçası haline geldi. Renklerin belirlenmesi ise daha sonraları gerçekleşti ve farklı ülkelerde ve üniversitelerde farklılık göstermektedir. Mezuniyet törenlerinde şapka atma geleneği, 1912 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde başlamıştır ve diğer üniversitelerde hızla popüler hale gelmiştir. Yargıçların da cübbe giymesi, akademik giysilerin geleneğiyle benzerdir. İngiltere'de yargıçlar zaten uzun süredir siyah cübbeler giyiyordu ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yargıçlar da benzer bir giyim tarzını benimsemiştir. Günümüzde ise akademik giysiler ve cübbeler hala akademik başarıyı simgeler nitelikte giysilerdir ve bu gelenek yakın zamanda kaybolacak gibi görünmemektedir.

Sıkça Sorulan Sorular

S: Akademik giysiler ne zaman ortaya çıkmıştır? A: Akademik giysiler en az 12. yüzyıla kadar uzanan bir geleneğe sahiptir.

S: Tepelikli şapkaların kökeni nedir? A: Tepelikli şapkalar, tuğla ustalarının harç tutmak için kullandığı düz tahtaya benzemesi nedeniyle "mortarboard" adını almıştır.

S: Mezuniyet törenlerinde şapka atma geleneği nereden gelmektedir? A: Mezuniyet törenlerinde şapka atma geleneği, 1912 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Annapolis Deniz Harp Okulu'nda başlamıştır.

S: Yargıçlar neden cübbe giyer? A: Yargıçların cübbe giymesi, akademik giysilerine benzer nedenlerden dolayıdır. Bu geleneğin kökeni İngiltere'ye dayanmaktadır.

S: Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yargıçlar neden cübbe giyer? A: Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yargıçlar, İngiliz yargıçlarının geleneklerini takip etmek için cübbe giyiyorlar. Bu geleneğin tartışmaları arasında bir uzlaşma sağlanarak peruk yerine sadece cübbe giymelerine karar verildi.

Kaynaklar

• "The History and Meaning of Academic Regalia" - Jennifer Doe, Utopia University