Genetik Kod- mRNA'yı çevirmenin yolu

Table of Contents:

1. Giriş
2. Genetik Kodun Yorumlanması
3. mRNA Dizisinin Amino Asit Dizisine Çevrilmesi
4. Transkripsiyon: Proteinin Oluşturulması için İleri Veri Aktarımı
   1. mRNA'nın Oluşumu
   2. Transkripsiyonun Gerçekleşmesi
   3. Ribozom ve tRNA Molekülleri
5. Çeviri: Genetik Kodun Kullanılması
   1. Kodonlar ve Amino Asitler
   2. Kodonların Redundansı
   3. Kodonlardaki Başlangıç ve Durma İşaretleri
   4. Kodonların Çevrilmesi
6. Çeviri Uygulaması
7. Gerçek Hayatta Translasyon Süreci
8. Mutasyon: DNA'nın Proteinlere Etkisi
9. Özet
10. Kaynaklar

Genetik Koda Giriş ve Yorumlanması

Bu videoda, hücrede genetik koddan nasıl anlam çıkarılacağını ve mRNA dizisinin amino asit dizisine nasıl çevrileceğini tartışacağım. Bir proteinin yapısını oluşturmak için olan talimatlar, belirli bir nükleotid dizisi olarak DNA içinde bulunur. Transkripsiyon süreciyle bu genin nükleotid dizisi, bir tRNA molekülündeki bir mRNA formuna kopyalanır. Çeviri sürecinde, ribozom ve tRNA molekülleri kullanılarak mRNA molekülü okunur ve nükleotid dilinden amino asitlerin birleştirildiği bir diziye çevrilir. Oluşturulan polipeptit, bir proteine katlanır. Peki, nükleotid dizisinden amino asitler zinciri oluşturabilmesi için nasıl ilerliyoruz?

mRNA Dizisinin Kodonlarla Yorumlanması

mRNA'yı kodon olarak adlandırdığımız üç nükleotid dizilerinin serisi olarak yorumlarız. Tek bir kodon, belirli bir amino asidi belirtir. mRNA dizisinde üçer nükleotitten oluşan grupları okuyarak ilerleriz. Her grup, bir amino asite karşılık gelir. Bu çeviri sürecini, genetik kodu kullanarak tamamlarız. Bu tabloda, her olası kodon-nükleotid kombinasyonu ve her kodona karşılık gelen amino asit gösterilir. Amino asitler, üç harften oluşan kodları kullanılarak listelenir. Örneğin, "Met" metiyonin için kullanılan üç harfli koddur. Dikkat edilmesi gereken diğer bazı hususlar şunlardır: kod çoklu kullanımlıdır, yani farklı kodonlar aynı amino asit için kullanılır; kod belirsiz değildir, her kodon yalnızca bir amino asit için kodlar.

mRNA Dizisinin Çevrilmesi

mRNA molekülünü polipeptit zincirine dönüştürmek için çeviri yapmamız gerekmektedir. Bunun için mRNA dizisindeki kodonları tararız. Başlangıç kodonunu bulana kadar ilerleriz. Her bir kodon için ilgili amino asiti belirlemek için tablomuza bakarız. Çevrilmesi gereken kodonlara kadar bu işlemi tekrarlarız. Çeviri işleminin sonunda ise, durma kodonu olan UGA, UAA veya UAG'yi buluruz. Durma kodonu, çeviri sürecinin sonunu belirtir ve herhangi bir amino asiti kodlamaz. Bu noktada mRNA'nın sonraki kodonları çevrilmeyecektir. Örnek olarak, verilen bir mRNA molekülünü polipeptit zincirine çevirelim: Başlangıç kodonunu buluruz (AUG) ve tablodan ona karşılık gelen amino asiti (Met) buluruz. Sonra diğer kodonları tek tek tararız: CCG (Pro), CGA (Arg), GUG (Val), UCG (Ser) ve son olarak UGA (Durma kodonu).

Gerçek hayatta, mRNA molekülü burada verilen örnekten çok daha uzun olacak ve çok daha fazla kodon içerecektir. Bu da daha fazla amino asitin polipeptit zincirini oluşturacağı anlamına gelir. Örneğin, fotosentezde kullanılan Rubisco enzimi yaklaşık 500 amino asitten oluşur. Translasyon sürecini daha detaylı olarak öğrenmek isterseniz, "Translasyon" başlıklı videoma bakabilirsiniz. Aynı şekilde, DNA'daki değişikliklerin polipeptitlerde ve proteinlerde yapısal değişikliklere nasıl neden olduğunu öğrenmek isterseniz, "Mutasyon" başlıklı videoma göz atabilirsiniz.

Özet

Bu videoda, genetik kodun nasıl yorumlandığını ve mRNA dizisinin amino asit dizisine nasıl çevrildiğini ele aldık. mRNA'nın çevirisinin, ribozom ve tRNA moleküllerinden oluşan çeviri makinesi kullanılarak gerçekleştiğini öğrendik. Her kodonun belirli bir amino asiti temsil ettiğini ve başlangıç ve durma kodonlarının çeviri sürecinin başlangıcını ve sonunu belirttiğini öğrendik. Ayrıca mRNA dizisinin, uzun bir polipeptit zinciri oluşturacak şekilde çevrildiğini ve sonunda protein olarak kullanılacağını gördük. Genetik kodun evrensel olduğunu ve tüm canlı organizmalar için aynı kodları kullandığını unutmayalım.

Kaynaklar

• Translation - Khan Academy
• Mutation - Khan Academy
• Rubisco Enzyme - Britannica